ĐỖ NGỌC GIAO1
(Bài viết được tác giả dịch từ bài Histoire de Trần văn Thắc – nguyên tác tiếng Pháp – được trích từ trong sách Contes et Legendes Annamites2 của Antony Landes3, Sài Gòn 1886)
Anh nọ tên Trần văn Thắc, mồ côi cha mẹ, gánh cá kiếm ăn, nghèo sặc gạch. Ông thầy bói dòm tướng ảnh và nói số ảnh đâu phải khổ như vầy, mới hỏi cha mẹ ảnh còn mất, ảnh nói tất cả mất rồi, thầy hỏi chôn đâu thì mới biết té ra cha mẹ ảnh chôn không trúng cuộc đất nên ảnh mới khổ; bởi vậy ổng chỉ cho ảnh một cuộc đất tốt hơn mà nếu chôn cha mẹ ở đó thì trong ba năm ảnh sẽ gặp vận may. [Trần văn Thắc làm theo lời thầy.]
Nhà giàu nọ có nuôi đứa con trai, tính mai sau cho nó lấy con gái chủ nhà, nhưng rồi đổi ý. Lớn lên, hai người này thương nhau, sợ nhà biết nên tính bỏ trốn. Họ bàn với nhau, ba ngày nữa, ban đêm, anh kia tới gõ cửa nhà cô kia rồi hai người cùng đi. Nhưng anh kia bị bịnh, không tới được. Cô kia, ôm theo cái rương bằng bạc, ráng chờ ảnh gần hết đêm. Tới canh năm, Trần văn Thắc thức dậy bắt đầu đi gánh cá. Trời lạnh ngắt, ảnh run lẩy bẩy, lấy đòn gánh gõ cửa nhà cô kia. Cổ tưởng đó là dấu hiệu đã hẹn, nên đi ra đưa cái rương cho Trần văn Thắc. Ảnh tưởng cô nọ mướn mình khiêng cái rương, nên ảnh khiêng. Một hồi sau, cổ mới biết mình đang đi với thằng cha nào lạ hoắc chớ đâu phải bạn trai của mình. Cổ bắt đầu khóc lóc, trách móc Trần văn Thắc sao để chuyện này xảy ra; anh này xin lỗi; dù sao thì cô kia cũng không dám về gặp mặt cha mẹ nên đành coi ảnh như chồng mình cho rồi. Cổ lấy trong rương ra bộ đồ mới cho ảnh bận, rồi hai người qua xứ khác.
Qua đó họ gặp một người giàu, có căn nhà bỏ trống vì bị ma ám. Cô nọ nói Trần văn Thắc xin chủ nhà cho ngủ nhờ ở đó một đêm. Tới sáng, chủ nhà hỏi hồi hôm ảnh có thấy gì không, ảnh nói không. Chủ nhà cho họ trọ ở đó hai đêm nữa. Khuya, ông thần tài báo cho Trần văn Thắc biết rằng người ta có chôn của trong hai cái chái nhà này. Ổng nói: “Ta giữ của này từ lâu rồi, nay cho mi đó. Có hai cái chái, bên này chứa bạc, bên kia chứa vàng.”
Trần văn Thắc nghe giọng ai nói với mình như vậy, mà chẳng thấy ai. Ảnh liền vô hai cái chái tìm coi, thấy đúng là có kho báu ở trỏng. Sáng hôm sau, chủ nhà hỏi hai hôm nay ảnh có thấy gì không. Ảnh hỏi vậy chớ chủ nhà còn để đồ đạc gì trong nhà không, ổng nói không. Trần văn Thắc kể cho vợ nghe, cổ nói: “Vậy là thần tài để dành của cho anh đó. Anh vô làng làm quen ai rồi nhờ họ đi nói với chủ nhà rằng nếu không ở thì bán nhà cho mình.“
Ông chủ đã mua nhà này ba chục thoi bạc, nay bán lại ba mươi lăm. Cô kia nói với Trần văn Thắc: “Đây là ý Trời cho mình gặp nhau đa.“
Về sau Trần văn Thắc cần mẫn học hành, thi đậu làm quan. Ảnh có vận may là nhờ ông thầy bói biết chôn cha mẹ ảnh ở cuộc đất tốt. Ảnh kể cho cha vợ nghe mọi chuyện.
CHÚ THÍCH :
1: Nguồn: Bài viết – được trích từ Bài Antony Landes Với Chuyện Dân Gian Người Việt của ĐỖ NGỌC GIAO – do tác giả gửi bài qua email bantuthu1965@gmail.com
2: ANTONY CHARLES LANDES (1850–1893) là học giả đầu tiên (ở nửa cuối thế kỷ thứ 19) quan tâm tới việc sưu tầm ghi chép những câu chuyện dân gian của người Việt. Sang thế kỷ thứ 20, onng vẫn nối tiếp công việc ấy với Nguyễn văn Ngọc (1890–1942), Nguyễn Đổng Chi (1915–1984), Tô Nguyệt Đình (1920–1988), Lê Hương (1922–1976) và Sơn Nam (1926–2008). Những vị này đã góp công rất lớn giúp tránh được cái điều vô lý rằng một ngày nào đó trên đất Việt ‘không còn mấy người mẹ, người bà kể được một đôi truyện cổ tích nào của nước nhà cho con cháu trong nhà nghe được nữa’. LANDES viết bằng tiếng Pháp để cho người Pháp và người Âu đọc được, nên người Việt ít ai biết tới!
3: Cuốn sách CONTES ET LEGENDES ANNAMITES do Landes ghi lại những câu chuyện phổ thông trong dân gian thời đó, nhứt là ở Nghệ An, do hai người kể chuyện – một thầy tướng (devin) và một nhà nho (scholar) – đều là dân tỉnh đó.
Cuốn sách có 2 phần: Phần 1 có 127 câu chuyện đời xưa và truyền thuyết được ghi theo nguyên văn của lời kể: Phần 2 có 22 câu chuyện cười được ghi đại ý theo lời kể. Kèm theo những câu chuyện là những ghi chú dành riêng cho người Âu để họ hiểu thêm Văn hóa Việt. Cuốn sách được xuất bản do Nhà in Imprimerie Coloniale tại Sài Gòn năm 1886.
GHI CHÚ :
◊ Những chữ nghiêng, chữ in, chú giải và hình ảnh minh hoạ do Ban Tu Thư vietnamhoc.net thực hiện.
MỜI XEM :
◊ Nguyên bản tiếng Pháp: CONTES ET LEGENDES ANNAMITES – Histoire de Trần văn Thắc.
BAN TU THƯ
05 /2022