CHRISTIAN ÉTIENNE1
Nguyên bản: tiếng Pháp
Bản dịch: VersiGoo
CITROËN đã thành công ở Việt Nam, không giống như nơi nào khác ở Châu Á. Thị phần của nó đạt mức cao nhất ở đó vào những năm 1920 và 1930, và sự ra đời của DS tại Sài Gòn vào năm 1957 là một thành công ngắn ngủi.
Công ty CITROËN đầu tiên khai phá Đông Dương vào năm 1919, cùng năm công ty chi nhánh được thành lập bởi ANDRÉ GUSTAVE CITROËN. Nhà nhập khẩu, EMILE BAINIER, một cựu nhân viên của Nhà xe Ippolito, đã bắt đầu kinh doanh ô tô vào năm 1914 tại số 40, đại lộ Bonard, Sài Gòn. Năm 1920, ông thành lập một công ty mới, “Société Anonyme des Etablissements Bainier“, đại diện cho một số nhà sản xuất ô tô như: Dodge, và một số thương hiệu Pháp ngày nay đã bị lãng quên như: Darracq, Brasier, Unic, Zèbre và CITROËN hoàn toàn mới, đã gặt hái ngay lập tức sự thành công – nó là một trong những thương hiệu được yêu cầu nhiều nhất vào năm 1921, cùng với Darracq và Renault.
Năm 1927, EMILE BAINIER tăng tốc và khánh thành “Nhà để xe đẹp nhất vùng Viễn Đông“, như báo chí đã viết vào thời điểm đó, ở góc đại lộ Bonard và Charner. Đến năm 1930, công ty đã tuyển dụng “14 người Châu Âu và 261 người bản xứ“, và bán được tổng cộng 666 xe hơi và khung gầm, đảm bảo vị trí dẫn đầu. EMILE BAINIER rời khỏi đất nước cùng năm ấy, để lại người đại diện được ủy quyền của cô, GEORGES GOETZ, phụ trách công ty.
Các công ty con được thành lập trên khắp đất nước: Hà Nội (1927), Huế, Tourane (ngày nay là Đà Nẵng) và Phnôm-Pênh (Campuchia).
Ngoài Sài Gòn, các đại lý được tuyển dụng để phát triển doanh số và bảo dưỡng xe. Đặc biệt, ALBERT AVIAT đóng một vai trò quan trọng: ông bắt đầu đại diện cho thương hiệu CITROEN tại Hà Nội vào năm 1936, sau đó tại Hải Phòng (thay thế cho “Nhà để xe Trung tâm”), sau đó là Tourane (thay thế STACA). Ngoài ra, một giám đốc khác của SAEO, GEORGES DESRUES, bắt đầu tạo ra một cơ sở khiêm nhường của riêng mình ở Phnôm-Pênh.
Năm 1954, khi người Pháp thất bại trong cuộc Chiến tranh Đông Dương và người Mỹ bắt đầu tăng cường sự hiện diện của họ ở Miền Nam, SAEO, do GUILLEMIN đứng đầu, có khoảng 120 nhân viên. Con số tương đối cao này được giải thích bởi thực tế là việc lắp ráp cuối cùng của những chiếc xe tải T45 vẫn được thực hiện tại địa phương, nhằm tối ưu hóa chi phí vận tải. Những chiếc xe tải này, cũng như Traction và 2CV, rất phổ biến với các công ty (đồn điền, công ty bảo hiểm, nhà máy bia, v.v…), chính quyền và cá nhân.
Khách hàng là ai? Những người giàu có, người Pháp, người Việt, người Hoa. Chính quyền địa phương đã phải mua của Mỹ… Không có quảng cáo: dù sao thì vấn đề là ở hạng ngạch nhập khẩu. Chỉ có phiên bản bình thường của DS được bán: ít hoặc không có sửa đổi (ngay cả có điều hòa không khí), không có toa xe ga, v.v…
Vào cuối năm 1966, theo Tuyên bố Phnôm Pênh của Tướng DE GAULLE lên án sự can thiệp quân sự của Mỹ vào Việt Nam, việc nhập khẩu xe cộ và phụ tùng bị cấm: từ đó trở đi, chỉ có thể nhập khẩu khoảng 30 chiếc DS, tùy từng trường hợp, từ Nhà máy Forrest ở Bỉ của CITROËN, không bị ảnh hưởng bởi sự phong tỏa. Các phụ tùng thay thế cũng được nhập khẩu từ Bỉ.
Năm 1975, JACQUES DUCHEMIN, đã đến từ năm 1964 và người thay thế HUBERT DE JORNA làm giám đốc SAEO vào 4 năm sau đó, đã xuất xưởng chiếc DS23 “Prestige” và bán nó cho tổng thống cuối cùng của Miền Nam, NGUYỄN VĂN THIỆU. Nó vẫn tồn tại và hiện nằm trong một bộ sưu tập tư nhân. Tôi cũng có thể nói chuyện với giám đốc cuối cùng của SAEO, JACQUES DUCHEMIN, vào tháng 9 năm 2014. Ông ấy giải thích cho tôi cách ông ấy nảy ra ý tưởng về một mô hình thích ứng với các điều kiện đặc thù của quốc gia: được thiết kế trong nước, lắp ráp trong nước. Dự án “La Dalat” ra đời …
Năm 1968, JACQUES DUCHEMIN được Bộ Công nghiệp cho phép nhập khẩu các thành phần để lắp ráp trong nước một loại xe nhỏ, trên cơ sở 2CV. Chiếc xe nhanh chóng được thiết kế với sự giúp đỡ của ALFRED NICOLAS, một đại lý CITROËN tại Đà Lạt (một khu nghỉ dưỡng sức khỏe trên núi), và bắt đầu sản xuất vào năm 1969, lần đầu tiên ở Cơ sở của SAEO, sau đó, từ năm 1971, trong một tòa nhà mới nằm ở ngoại thành Sài Gòn. Người ta ước tính rằng tổng sản lượng, bao gồm cả loạt sau cùng được sản xuất sau khi Miền Bắc đã trưng dụng khi Sài Gòn thất thủ tháng 4/1975 đạt 3.880 xe.
Vào tháng 11 năm 1975, bảy tháng sau khi Sài Gòn thất thủ, JACQUES DUCHEMIN phải rời khỏi đất nước, “trong bộ đồ ngủ”. Chúng ta sẽ không sớm gặp lại CITROËN ở Việt Nam …
Bị đóng băng sản xuất xe trên bánh: vào năm 1972, JACQUES DUCHEMIN đã tưởng tượng ra một mô hình khác cho việc sản xuất tại địa phương: một chiếc xe tải nhỏ trên khung gầm loại H có mác “Currus“, được gọi là “Bassac“, được đặt theo tên một nhánh của sông Mêkông. Chỉ 14 chiếc được sản xuất (xe buýt nguyên mẫu, xe bán tải và xe cứu thương), và theo hiểu biết của tôi thì không có chiếc nào còn “sống sót”. Ngày nay, nó chắc chắn là một trong những mô hình CITROËN hiếm nhất trên thế giới…
Xin chân thành cảm ơn HUBERT DE JORNA, JACQUES DUCHEMIN và FRANÇOIS DORÉ (ở Hiệu sách Siam, Bangkok) vì sự giúp đỡ vô giá của họ. Tôi cũng nợ MARIE rất nhiều và CHRISTIAN ÉTIENNE và công việc được ghi chép đầy đủ của họ về Dự án Đà Lạt, cũng như hơn nữa là những người săn lùng CITROËN và DS ở Việt Nam.
MỜI XEM :
◊ CITROËN Saigon, tiếng Pháp.
CHÚ THÍCH :
1: CHRISTIAN ÉTIENNE, tác giả đăng bài viết trên “”Citropolis” số 10 năm 2006.
2: … đang cập nhật …
GHI CHÚ :
◊ Nguồn: DS in Asia, dsinasia.fr.
◊ Những chữ nghiêng, chữ in, chữ màu và hình ảnh sê-pia do Ban Tu Thư – thanhdiavietnamhoc.com thiết lập.
BAN TU THƯ
09 /2020