Dân tộc BỐ Y còn có tên gọi khác là Chủng Chá, Trọng Gia, Tu Dí, Tu Dìn, bao gồm cả nhóm Pu Nà.

   Dân số khoảng 2.059 người, cư trú ở tỉnh Lào Cai¹, Yên Bái², Hà Giang³, Tuyên Quang⁴.

    Tiếng nói của người BỐ Y thuộc nhóm ngôn ngữ Tày-Thái⁵. Tôn giáo chính của đồng bào là thờ tổ tiên. Trên bàn thờ có ba bát hương: bát để giữa thờ trời, một bên thờ Táo công⁶ và một bên thờ tổ tiên.

    Người BỐ Y sống chủ yếu bằng trồng trọt nương rẫy, nay nhiều nơi đã làm ruộng nước. Họ nuôi nhiều gia súc, gia cầm, đặc biệt là nuôi cá. Hằng năm, vào mùa cá đẻ, họ vớt trứng cá về ươm, sau đó thả cá giống vào ao và ruộng để nuôi.

    Thủ công gia đinh của người BỐ Y bao gồm nghề mộc, rèn, gốm, đục đá, chạm bạc. Phụ nữ biết trồng bông, kéo sợi, dệt vải, may thêu quần áo, túi, khăn. Phụ nữ BỐ Y mặc váy xòe, áo năm thân và có xiêm che ngực. Gần đây, một số nơi phụ nữ BỐ Y mặc giống phụ nữ NÙNG hoặc người HÁN. Phụ nữ thích dùng đồ trang sức bằng bạc, thường vấn tóc ngược lên đỉnh đầu. Khăn đội đầu của phụ nữ là một tấm vải dài khoảng 2 mét, rộng 0,3 mét, màu chàm, khi chít thì vận thành hình chữ “nhân” trước trán.

    Người BỐ Y thường ở nhà nền đất, có sàn gác lửng cất trữ lương thục và là chỗ ngủ của những người con trai chưa vợ. Mỗi dòng họ có một hệ thống tên đệm 5, 7, 9, 12 chữ⁷. Mỗi chữ đệm dành cho một thế hệ. Xưa kia lễ cưới của người BỐ Y khá phức tạp và tốn kém. Trong lễ đón dâu thường nhà trai chỉ có khoảng 8 đến 10 người, trong đó phải có 1 đến 2 đôi còn son trẻ, 2 đôi đã có vợ có chồng. Nét độc dáo của người BỐ Y là chàng rể không đi đón dâu. Cô dâu BỐ Y cưỡi trên lưng ngựa do cô em chồng dắt đến. Khi về nhà chồng, cô dâu mang theo một chiếc kéo và một con gà mái nhỏ, đi đến giữa đường thì thả gà vào rừng.

    Xưa kia phụ nữ BỐ Y thường đẻ ngồi, nhau thai được chôn dưới gầm giường của mẹ. Khi bố mẹ chết, con cái phải kiêng kỵ nghiêm ngặt trong 90 ngày đối với tang mẹ, 120 ngày đối với tang cha. Kho tàng văn nghệ dân gian của người BỐ Y: truyện cổ, tục ngữ, dân ca khá phong phú.

MỜI XEM:
◊  CỘNG ĐỒNG 54 Dân tộc Việt Nam – Phần 1.
◊  Người BA NA trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊  English version (en-VersiGoo): The BO Y Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊  English version (en-VersiGoo): The BA NA Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊  English version (en-VersiGoo): The COMMUNITY of  54 Ethnic Groups in Vietnam – Section 1.
◊  v.v…

CHÚ THÍCH:
¹ :  … đang cập nhật…

BAN TU THƯ
06 /2020

GHI CHÚ:
◊  Nguồn văn liệu và hình ảnh: 54 Dân tộc Việt Nam, NXB. Thông Tấn, 2008.
◊  Các chú thích bổ sung và chữ nghiêng do Ban Tu Thư – thanhdiavietnamhoc.com thiết lập.