Dân tộc SÁN CHAY gồm hai nhóm Cao Lan và Sán Chí, có khoảng 162.031 người. Đồng bào cư trú chủ yếu ở Tuyên Quang1, Bắc Cạn2, Thái Nguyên3, Bắc Giang4. Quảng Ninh5, Yên Bái6, Lạng Sơn7 và Phú Thọ8. Tiếng Cao Lan gần gũi với tiếng Tày, Nùng; tiếng Sán Chí gần với thổ ngữ Hán Quảng Đông (Trung Quốc).
Người SÁN CHAY coi trọng thờ tố tiên, song cũng chịu ánh hưởng của Đạo giáo, Nho giáo.
Người SÁN CHAY làm ruộng nước là chính, nông nghiệp đóng vai trò quan trọng. Làng xóm thường tập trurg một vài chục ga đình, thuộc vài ba dòng họ. Xưa kia ở vùng người SÁN CHAY nhà sàn rất phổ biến, còn ngày nay, nhà đất (nhà trệt) đã thông dụng. Tại một trong hai góc thuộc phần ngoài của nhà có một căn buồng nhỏ, đó là nơi thờ hương hỏa, được coi là linh thiêng nhất trong mỗi gia đình.
Trang phục truyền thống của phụ nữ Cao Lan gồm áo dài năm thân, thắt lung, khăn đội đâu, quần bà ba. Xưa kia nam giới ăn mặc giống đàn ông người Tày, người Nùng. Hiện nay, trang phục của người SÁN CHAY giống người Kinh hoặc người Tày. Thường ngày, phụ nữ SÁN CHAY dùng chiếc dây đeo bao dao thay cho thắt lung. Trong những dịp lễ tết hội hè, các cô gái thường thắt 2-3 chiếc thắt lưng bằng lụa hoặc bằng nhiều, với những màu khác nhau.
Cộng đồng người SÁN CHAY có nhiều họ, mỗi họ chia ra các chi. Từng họ có thể có một điểm riêng biệt về tập tục mỗi họ thờ “hương hóa” một thần linh nhất định. Trong gia điình người SÁN CHAY, người cha là chủ nhà. Tuy nhà trai tổ chức cưới vợ cho con nhưng sau cưới, cô dâu lại về ở với cha mẹ đẻ, thỉnh thoảng mới về nhà chồng, cho đến khi mang thai mới về ở hẳn với chồng.
Dân tộc SÁN CHAY có nhiều truyện cổ, thơ ca, hò, vè, tục ngữ, ngạn ngữ. Đặc biệt sinh ca là hình thức sinh hoạt văn nghệ phong phú, hấp dẫn nhất của người SÁN CHAY. Các điệu múa SÁN CHAY có: múa trống, múa xúc tép, múa chim gầu, múa đâm cá, múa thắp đèn…. Nhạc cụ phong phú, gồm các loại thanh la, nao bạt, trống, chuông, kèn… đặc biệt là trống tang sành.
Vào ngày hội đình, hội xuân, Tết Nguyên đán… đồng bào SÁN CHAY vui chơi giải trí, có những trò diễn sổi nổi như đánh quay, “trồng cây chuối, “vịn rau cải”, tung còn…
MỜI XEM:
◊ CỘNG ĐỒNG 54 Dân tộc Việt Nam – Phần 1.
◊ Người BA NA trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người BỐ Y trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người BRÂU trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người BRU-VÂN KIỀU trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người CHƠ RO trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người CHĂM trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người CHỨT trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người CỐNG trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người CƠ HO trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người GIẤY trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người CỜ LAO trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
◊ Người DAO trong Cộng đồng 54 Dân tộc anh em Việt Nam.
MỜI XEM THÊM:
◊ English version (en-VersiGoo): The BRAU Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The BO Y Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The BA NA Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The BRU-VAN KIEU Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The CHO RO Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The CHAM Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The CHUT Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The CONG Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The CO HO Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The CO LAO Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The DAO Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The GIAY Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The GIA RAI Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The HOA Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The KHANG Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The KHMER Community of 54 Ethnic Groups in Vietnam.
◊ English version (en-VersiGoo): The COMMUNITY of 54 Ethnic Groups in Vietnam – Section 1.
◊ English version (en-VersiGoo): The COMMUNITY of 54 Ethnic Groups in Vietnam – Section 2.
◊ v.v…
CHÚ THÍCH:
1 : … đang cập nhật…
BAN TU THƯ
09 /2020
GHI CHÚ:
◊ Nguồn văn liệu và hình ảnh: 54 Dân tộc Việt Nam, NXB. Thông Tấn, 2008.
◊ Các chú thích bổ sung và chữ nghiêng do Ban Tu Thư – thanhdiavietnamhoc.com thiết lập.