ÚT TRÀ ÔN (1919, ấp Đông Phú, làng Đông Hậu, quận Trà Ôn, xưa thuộc tỉnh Cần Thơ, nay thuộc tỉnh Vĩnh Long – 13/8/2001, thọ 82 tuổi – Mộ phần tại Chùa Nghệ Sĩ, Q. Gò Vấp, TP.HCM) – tên thật là NGUYỄN THÀNH ÚT (Mười Út: tên thân thuộc dành cho con út), là một nghệ sĩ cải lương tài danh. Ông được gọi là Ông Hoàng cổ nhạc của Nghệ thuật sân khấu cải lương Nam bộ.
Ông học hát từ năm 16 tuổi. Ông tham gia Đài phát thanh Sài Gòn (năm 1937) với nghệ danh Út Trà Ôn. Bản vọng cổ đầu tiên ông ca trên Đài là bản “Thức trót canh thâu“. Ngoài việc góp tiếng hát cho Đài, ông còn thu âm cho các hãng băng đĩa – đặc biệt là Hãng đĩa ASIA với Bài vọng cổ “Tôn Tẩn giả điên” (có 20 câu và là một sáng tác của một vị Yết-Ma – tu sĩ Phật giáo). Ông lần lượt biểu diễn cho các gánh cải lương (từ năm 1942) như: Hề Lập, Thanh Long, Tiến Hóa, Mộng Vân, Sao Mai, Thanh Minh, … và lập Gánh hát Kim Thanh (năm 1954) với các nghệ sĩ tên tuổi lớn như: Thanh Tao, Kim Chưởng, Thuý Nga (cùng làm giám đốc). Ông cộng tác với Đoàn Thủ Đô (năm 1960; ông Phan Văn Bản là chủ gánh và là chủ Hãng dĩa Hoành Sơn). Ông hợp tác với người bạn thân (nghệ sĩ Hoàng Giang) lập Gánh Thống Nhứt (năm 1962), sau đó cộng tác với các Đoàn như: Dạ Lý Hương, Thái Dương, Quốc Thanh, Hương Dạ Thảo, Phương Bình, Thanh Hải, Tân Hoa Lan, Kim Chung, … Sau ngày 30/4/1975, ông cộng tác với Đoàn cải lương Sài Gòn 1, Trần Hữu Trang, Sân khấu Tài Năng (Đoàn 2-84).
Ông được phong tặng Danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (năm 1997) và Huy chương Vì sự nghiệp sân khấu.
Gia đình
Út Trà Ôn lập gia đình với bà Bích Thuỷ và có 7 người con – trong đó có Bích Phượng là theo nghiệp ca hát (Dòng nhạc Bích Phượng thể hiện là những làn điệu dân ca Nam Bộ).
Các vai diễn nổi bật
Cải lương
1. Cung đàn trên sông lạnh,
2. Đời cô Lựu (vai Võ Minh Thành),
3. Kiều Nguyệt Nga (vai Kiều Công),
4. Kim Vân Kiều,
5. La Thành thọ tiễn, Lưu Bình – Dương Lễ,
6. Mười lăm năm ly hận (vai Minh),
7. Nạn con rơi (vai ông Phú),
8. Ngao Sò Ốc Hến (vai Trùm Sò),
9. Nguyên soái bán vợ,
10. Nửa bản tình ca,
11. Quân vương và thiếp,
12. Sân khấu về khuya (vai Quốc Sơn),
13. Thái tử A Xà Thế (vai Đức Thế Tôn),
14. Thằng điên vùng bến Hạ (vai Xuyên Hạ),
15. Thuyền ra cửa biển (vai Diệp Chấn Phong),
16. Tiếng hát Muồng Tênh,
17. Tuyệt tình ca (vai ông cò Hương), …
Các bài vọng cổ nổi tiếng
Bằng giọng hát ấm và ngọt, nghệ sĩ Út Trà Ôn nổi tiếng với rất nhiều bài vọng cổ. Ông được khán giả ái mộ với những vở cải lương. Rất nhiều bài vọng cổ cho đến ngày nay vẫn còn đọng lại ít nhiều ký ức và tình cảm trong lòng người mộ điệu.
1. Ba giờ khuya (Tác giả: NSND Viễn Châu),
2. Chuyến đò vỹ tuyến (Tân nhạc: Lam Phương; cổ nhạc: NSND Viễn Châu),
3. Chiếc nón bài thơ (Tác giả: NSND Viễn Châu),
4. Đời (Tác giả: NSND Viễn Châu),
5. Gánh chè khuya (Tác giả: NSND Viễn Châu),
6. Gánh nước đêm trăng,
7. Kiều Phong A Tỷ (Tác giả: Yên Trang),
8. Kim Mao Sư Vương Tạ Tốn, Ni cô và lão ăn mày,
9. Núm ruột quê hương,
10. Ông lão chèo đò (Tác giả: NSND Viễn Châu),
11. Sương khói rừng khuya,
12. Thích ca tầm đạo (Tác giả: NSND Viễn Châu),
13. Tiếng tơ lòng,
14. Tình anh bán chiếu (Tác giả: NSND Viễn Châu),
15. Tình người phu xe (Tác giả: NSND Viễn Châu),
16. Tôn Tẩn giả điên,
17. Vĩnh biệt (Tân nhạc: Lam Phương; cổ nhạc: NSND Viễn Châu), …
BAN TU THƯ
03 /2022